รู้จัก 5 เรื่องของเทศกาลวันไหว้พระจันทร์ เทศกาลครอบครัวแห่งปี ที่ควรค่าแก่การรักษาไว้
10 กันยายน 2565 ที่กำลังจะมาถึงนี้ เป็นอีกหนึ่งวันที่มีความสำคัญ เพราะว่าเป็นเทศกาลไหว้พระจันทร์ประจำปี 2565 แล้วนะครับ และเชื่อได้ว่าหลายคนที่กำลังอ่านบทความของเราอยู่ ก็อาจจะอยากรู้ว่า วันหรือเทศกาลไหว้พระจันทร์นี้เราจะต้องทำอย่างไร และต้องทำอะไรบ้าง เพราะฉะนั้นในบทความของ TamKung วันนี้เราจะมารู้จัก 5 เรื่องของเทศกาลวันไหว้ประจันทร์
1. เทศกาลไหว้พระจันทร์ คือวันอะไร
จากการที่ได้ไปเรียนต่อที่เมืองจีนมา ก็พอจะได้รู้จักกับเทศกาลที่สำคัญของจีนอยู่บ้าง หนึ่งในนั้นคือเทศกาลไหว้พระจันทร์ ซึ่งเขาถือว่าเป็นเทศกาลที่มีการให้ความสำคัญอย่างมากครับ โดยเทศกาลไหว้พระจันทร์ของทุกปีจะตรงกับวันที่ 15 เดือน 8 ตามปฏิทินจันทรคติของจีน โดยเป็นวันที่คนในครอบครัวจะได้ซื้อขนมไหว้พระจันทร์มาไหว้พระจันทร์ และพร้อมกับการชมพระจันทร์ จนกลายเป็นประเพณีของจีนตลอดมาครับ โดยนับว่าเป็นวันครอบครัวที่หลายคนจะกลับมาอยู่ด้านกันอย่างพร้อมหน้าพร้อมตากัน
โดยหากต้องการเข้าใจถึงวันไหว้พระจันทร์จริงๆ ก็อาจจะต้องย้อนไปในอดีตครับ โดยที่เทศกาลนี้มีต้นกำเนิดจากการบูชาปรากฏการณ์ท้องฟ้าและวิวัฒนาการมาจากเทศกาล 秋夕 หรือเทศกาลชูซอกของเกาหลีครับ โดยจะเป็นการบูชา "เทพเจ้าแห่งดวงจันทร์" ซึ่งก็ได้มีการเปลี่ยนแปลงไปตามกาลเวลา ก่อนจะมาเป็นสัญลักษณ์ของฤดูใบไม้ร่วง คนโบราณก็เชื่อว่าการเคลื่อนตัวของดวงจันทร์มีส่วนเกี่ยวข้องกับการผลิตทางการเกษตรและการเปลี่ยนแปลงตามฤดูกาลอย่างมาก ดังนั้นการบูชาดวงจันทร์จึงกลายเป็นกิจกรรมที่สำคัญอย่างมากสำหรับชาวเกษตรกรนั่นแหละครับ
เทศกาลไหว้พระจันทร์ได้รับความนิยมในราชวงศ์ฮั่น ราชวงศ์ฮั่น เป็นช่วงเวลาแห่งการแลกเปลี่ยนและบูรณาการทางเศรษฐกิจและวัฒนธรรมในภาคเหนือและภาคใต้ของจีน ซึ่งตอนนั้นก็มีเรื่องเล่า ตำนานต่างๆ เล่ามาหลายเวอร์ชั่นมากๆ หากใครสนใจก็สามารถไปตามหาอ่านตำนานได้นะครับ ซึ่งมันก็ถูกพัฒนามาแต่ละยุค แต่ละสมัยเหมือนเรื่องเล่า นิทานพื้นบ้านบ้านเรานั่นแหละครับ เทศกาลไหว้พระจันทร์ก็มีเพลง มีตำนานเป็นของตัวเองครับ
2. ขั้นตอนการทำพิธีไหว้พระจันทร์
- ขั้นตอนที่ 1 เตรียมสถานที่ ส่วนใหญ่นิยมการใช้ต้นอ้อยมาทำเป็นซุ้ม โดยจะผูกให้ยอดของต้นอ้อยโค้งเข้าหากัน และจะให้หันไปในทิศตะวันออก และจะนำเอาโคมไฟสีแดงมาประดับตกแต่ง ซึ่งนิยมทำให้เสร็จตั้งแต่ก่อนตะวันตกดินครับ
- ขั้นตอนที่ 2 นำเอาของที่จะใช้ไหว้มาจัดเรียงไว้บนโต๊ะ
- ขั้นตอนที่ 3 รอพระจันทร์ขึ้น หรือ พระจันทร์เต็มดวง เริ่มพิธีไหว้
- ขั้นตอนที่ 4 ใช้ธูป 3 หรือ 5 ดอก ตามจำนวนชนิดของผลไม้ รวมถึงเทียนและโคมไฟจุดให้เรียบร้อย
- ขั้นตอนที่ 5 ทำการอธิษฐานขอพรเรื่องความรัก ความมีเสน่ห์ ความเมตตา หน้าที่การงาน และโชคลาภ
- ขั้นตอนที่ 6 จะต้องทำการเก็บโต๊ะหลังจากเทียนดอกใหญ่ดับลง หรือก่อนพระจันทร์จะเลยศีรษะไป
- ขั้นตอนที่ 7 ก็ให้นำของไหว้มากินกัน โดยควรแบ่งให้เท่ากับจำนวนคนในครอบครัว และมีขนาดเท่ากันเพื่อความเป็นสิริมงคลนั่นเอง เท่านี้ก็เป็นอันเสร็จสิ้นพิธีไหว้พระจันทร์ครับ ซึ่งในตอนนั้นที่ผมได้ลองทำ เป็นกิจกรรมที่เกิดขึ้นกับเพื่อนๆ ชาวต่างชาติที่ไปเรียนกันที่จีน ก็อาจจะไม่ได้มีความเคร่งกันมาก ก็จะเป็นการทำกิจกรรมสนุกๆ วาดรูป แต่งตัวกันซะมากกว่า เพราะหลายชาติก็ไม่ได้นับถือนั่นเองครับ
3. ของไหว้สำหรับการทำพิธีไหว้พระจันทร์
-
น้ำชาหรือใบชา 4 ถ้วย
-
อาหารเจ 4 อย่าง เช่น วุ้นเส้น, ดอกไม้จีน, เห็ดหูหนู, เห็ดหอม, ฟองเต้าหู้ เป็นต้น
-
ขนมหวาน 4 อย่าง เช่น ขนมไหว้พระจันทร์ ขนมเปี๊ยะ สาคูแดง 4 ถ้วย ขนมโก๋สีขาว
-
ผลไม้ 4 อย่าง ควรเป็นผลไม้ที่เป็นมงคล เช่น ทับทิม ที่มีเมล็ดมากมาย หมายถึง การมีลูกเต็มบ้าน หลานเต็มเมือง แอปเปิ้ล หมายถึง ความสงบสุข สันติ องุ่น หมายถึง มีแต่ความเพิ่มพูน เป็นต้น แต่บางที่จะห้ามไม่ให้นำมะเขือเทศกับฝรั่งมาทำพิธีนะครับ เพราะเป็นข้อห้าม จะทำให้เกิดวิบัติครับ
4. วิธีการขอพร
โดยลำดับการไหว้และการขอพรจากพระจันทร์ เราจะต้องไล่เรียงจาก เทพเจ้า → บรรพบุรุษ → ดวงจันทร์ โดยอันนี้ผมไม่แน่ใจว่าทำไม แต่อาจารย์ของพวกผมแกบอกมาแบบนี้ครับ
ซึ่งเทศกาลไหว้พระจันทร์นี้นิยมขอพรเรื่องความรักและเนื้อคู่เป็นหลักครับ แต่ก็สามารถขอเงินทองโชคลาภจากพระจันทร์ได้เช่นกัน โดยจะมีขนมไหว้พระจันทร์เป็นเหมือนตัวหลักของงาน นอกจากจะนำเอามาไหว้พระจันทร์แล้ว ยังนิยมใช้เป็นของไปฝากผู้ใหญ่ที่เคารพเพื่อเสริมความมงคลด้วย
และส่วยใหญ่แล้ว เทศกาลไหว้พระจันทร์จะปลูกฝั่งให้เรามีความเคารพแก่ผู้ใหญ่ เพราะฉะนั้นแล้วในช่วงเทศกาลไหว้พระจันทร์แบบนี้ก็อย่าลืมไปหาผู้ใหญ่กันบ้างนะครับ
5. ขนมไหว้พระจันทร์
ขนมไหว้พระจันทร์ เป็นของที่ใช้สำหรับเซ่นไหว้ดวงจันทร์ ก็นับเป็นของสำคัญที่ใช้ในเทศกาลนี้ ทำจากแป้งนวด แล้วกดใส่แป้นพิมพ์ที่มีลวดลายต่างๆ จากนั้นนำไปอบ และเคลือบผิวหน้าด้วยน้ำเชื่อม ภายในก็อาจจะใส่ไส้ต่างๆ ซึ่งส่วนใหญ่เป็นธัญพืชต่างๆ ครับ
ซึ่งในตอนแรก ขนมไหว้พระจันทร์ไม่ได้เรียกว่าขนมไหว้พระจันทร์ แต่เรียกว่า 胡饼 หรือขนมปังหู ขนมไหว้พระจันทร์เป็นเครื่องบูชาของคนโบราณเพื่อบูชาพระจันทร์ในเทศกาลไหว้พระจันทร์ ตามบันทึกทางประวัติศาสตร์ ในยุคราชวงศ์หยินและโจว ขนมไหว้พระจันทร์มีเพื่อเป็นการรำลึกถึง 太师闻仲 ซึ่งเป็นเหมือนอาจารย์คนสำคัญในประวัติศาสตร์ ผู้คนในมณฑลเจียงซู และเจ้อเจียงได้คิดค้น "เค้ก 太师" และก็กลายเป็น ต้นแบบของ "ขนมไหว้พระจันทร์" และก็ได้พัฒนากันมาเรื่อยๆ ทั้งใส่ไส้ ใส่เมล็ดนั่นนี้ และก็กลายมาเป็นขนมไหว้พระจันทร์ในปัจจุบัน
วันไหว้พระจันทร์ เป็นเทศกาลที่อยู่ช่วงกลางฤดูใบไม้ร่วง เพื่อเฉลิมฉลองการเก็บเกี่ยว และเชื่อว่าเป็นวันที่พระจันทร์เต็มดวง มีขนาดใหญ่และสว่างที่สุด บางบ้านมีการตั้งโต๊ะกลางแจ้ง มีธูปเทียน กระดาษเงินกระดาษทอง และสิ่งของเซ่นไหว้พระจันทร์ และวันนี้ยังถือเป็นวันที่ครอบครัวจะได้อยู่พร้อมหน้าพร้อมตากัน หากทุกท่านพร้อมและเข้าใจถึงวันไหว้พระจันทร์แล้ว ก็อย่าลืมซื้อขนมไหว้พระจันทร์เอาไปฝากญาติ ผู้ใหญ่ ขอพรเพื่อเป็นสิริมงคลกันต่อไปกันดีกว่านะครับ สุขสันต์วันไหว้พระจันทร์ครับ 中秋节快乐 ครับ